2. دیپلماسی زیارت
رتبه: دوم تراز مناسبات: 820 عیارسنجی تعاملات: مقام دوم
شاخص ترین چهره: حجت الاسلام والمسلمین احمد مروی تولیت آستان قدس رضوی
فعالترین چهره: سید محمد جواد هاشمی نژاد مدیر اداره امور زائران غیر ایرانی آستان قدس رضوی و مدیرکل بنیاد هابیلیان کشور، فعال فرهنگی و رسانه ای
فعالترین ارگان: اداره ی زائران غیر ایرانی آستان قدس رضوی به دلیل تغییر سریع رویکرد فعالیت ها از محیط آنالوگ به سمت فضای سایبری و آنلاین بویژه در دوران پسا کرونا
پیشنهاد: انتخاب یک متولی واحد و هم افزا برای مقوله ی «زائر و زیارت»که متأسفانه بر اساس رسوب یک تصور غلط و کهن تقسیم متولیان زائران اعم از ایرانی و غیر ایرانی به فضای ...
آسیب شناسی: نبود یا کمبود یک پنجره واحد تصمیم سازی و یکپارچه سازی مراکز تصمیم گیری که متأسفانه دیرزمانی است بر اثر رسوب یک تصور غلط و کهن تقسیم متولیان زائران ..
پیشنهاد: انتخاب یک متولی واحد و هم افزا برای مقوله ی «زائر و زیارت»و یکپارچه سازی مراکز تصمیم گیری که متأسفانه دیرزمانی است بر اثر رسوب یک تصور غلط و کهن تقسیم متولیان زائران اعم از ایرانی و غیر ایرانی به فضای «داخل حرم رضوی» و فضای «بیرون حرم رضوی» - جا مانده از میراث تولیت اسبق - همچنان می تازد!
همچنین وجود کمافی السابق مراکز تصمیم گیری متعدد و نبود یک مدیریت واحد هماهنگ در اتمسفر «زیارت» در شهر و استان، همچنان ذهن و روح دغدغه داران تعالی، معرفت افزایی و عمق بخشی به مقوله ی زیارت را آزار می دهد. بپذیریم که اساساً در دوران چهل ساله ی دوم انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، دیگر مدیریت های جزیره ای و پراکنده و ناهماهنگ با یکدیگر، شایسته ی هیچ حوزه ای از جمله ساحت خطیر «زائر و زیارت» و به قول امروزی ها، گردشگری دینی نیست!
هرچند بحث اساسی «زیارت» در این نوشتار، ذیل تمجید از «آستان قدس رضوی» به عنوان متولی اول «زائر و زیارت» در استان و بلکه کشور صورت می گیرد، اما بدیهی است که مقوله ی «زیارت» و زائر، آن قدر وسیع و گسترده است که ریشه و شاخ و برگ آن بر سر سایر ارگان ها از جمله استانداری، شهرداری، اداره کل گردشگری و حتی بر سر دولت فخیمه هم سایه افکنده است، لذا هیچ استبعادی ندارد اگر بحث زیارت در این مقال، به مرزهایی فراتر از محدوده ی «آستان قدس رضوی» کشیده شود.
اکنون با این مقدمه بهتر می توان ادعا کرد و به صراحت اذعان داشت که به راستی در بحث «زائر و زیارت» نه در شهر و استان ما بلکه در کل کشور، اساساً متولی واحد و جامع و فراسازمانی وجود ندارد تا بر هندسه ی عملکرد و نظام اجرایی سازمان های ذیربط نظارت کند و ارزشیابی که اگر چنین بود، سال ها شاهد این همه موازی کاری های ناهماهنگ و غیر هم افزا - که صددرصد مخرب اند و همیشه باعث هرز رفتن امکانات و منابع شدده اند نمی بودیم!
اگر باور این واقعیت همچنان برای مان سخت می آید، کافیست به این چند مثال ساده اما پر از ابهام در تعریف و قرائت مان از «زائر و زیارت» توجه کنیم: به عنوان نمونه، شهرداری مشهد همچنان مسافران شهر و استان را به طور عام «گردشگر» می داند و به همین دلیل، تابلوی دکه ی «راهنمای زائر» را پایین می آورد، اما برخی دیگر مسافران مشهد الرضا را به درستی «زائر» می دانند! عده ای زائران را «توریست مذهبی» می نامند، اما برخی دیگر به درستی «زائر غیر ایرانی»؛
یا متولیان حوزه ی گردشگری در شهرداری مشهد تا چندی پیش معتقد بودند - و چه بسا همچنان نیز بر این عقیده استوار باشند - که در اکثر کلان شهرهای گردشگر پذیر دنیا، این شهرداری ها هستند که متولی اول حوزه ی گردشگری شهر به حساب می آیند و تا حدودی هم درست می گویند! لذا معقدند وقتی ما می توانیم به مدد امکانات، توانمندی ها و تجارب خود، به خوبی از بس کلیه ی مباحث مدیریتی و اجرایی بحث گردشگری شهر - چه گردشگر مذهبی اعم از زوار داخلی و خارجی و چه گردشگر غیر مذهبی اعم از سیاحتی و سلامت و... - برآییم، چرا مثلاً اداره کل گردشگری استان، مدیریت ارشد و کامل این امر را در مشهد به ما نمی سپارد؟ که اگر چنین کند، می تواند تمام توان و ظرفیتش را متمرکز در امر توسعه ی وظایفش در سایر نقاط استان مانند بوم گردی ها و... نماید؟!
کوتاه سخن، اگر این حوزه متولی واحدی می داشت، هیچ موقع بودجه ی «زیارت» آن هم برای سه استان زائر پذیر خراسان رضوی، قم و فارس، متأسفانه عدد و رقم باورنکردنی و بلکه مضحک 18 میلیارد تومان نمی شد که همان هم معلوم نیست پرداخت بشود یا نشود؟! یا ساختار «معاون زیارت» در استانداری، 41 سال پیش می بایست تصویب می شد، نه 31 سال پس از پیروزی انقلاب که تا همین چند وقت پیش، همان حکم هم در حد یک «سرپرست» بود !
یا مادامی که «شورای اسلامی شهر مشهد» در مصوبه ای ظالمانه، عوارض یورویی هم به «ورود به مشهد» و هم به «درمان و سلامت» زوار می بندد که به لطف دخالت به جای استاندار وقت، باطل شد؛ یا مادامی که بیمارستان فوق تخصصی رضوی، دیر زمانی پیش در وانفسای سقوط ارزش ریال، متأسفانه در فکر دریافت هزینه درمان زوار خارجی به «دلار» بود، در حالی که همان ایام، تولیت وقت آستان قدس رضوی، به درستی بر کاهش هزینه های زیارت و سفر به مشهد و حواشی آن از جمله درمان و سلامت تأکید داشتند و تولیت کنونی نیز بر این نظر استوارند؟ چطور می توان در برابر این همه پراکندگی و تعارض سیاست ها و تصمیم ها، امید به اصلاح هرم مدیریتی و ساختار زیارت در زائرپذیرترین استان و شهر کشور داشت؟
سخن پایانی آن که هیچ پیشنهادی، مؤثرتر و پایدارتر از ایجاد یک قرارگاه، یک ستاد ویژه، یا دست کم یک سامانه ی یکپارچه و هوشمند برای هم افزایی تمامی پتانسیل های مقوله ی زیارت و زائر در سطح ملی و استانی خاصه توجه ویژه به رویکرد «بین المللی» و زوار غیر ایرانی حریم رضوی در حوزه زیارت نیست و نمی تواند به رونق دیپلماسی دینی کمک کند! ...
آسیب شناسی: نبود یا کمبود یک پنجره واحد تصمیم سازی و یکپارچه فناوریک به منظور فعال سازی، مونیتورینگ و هدایت تمامی ظرفیت های مغفول و خاموش حوزه ی زیارت، زائر و گردشگری دینی استان و هم افزایی همه ی دستگاه ها و نهادهای ذیربط از آستان قدس رضوی گرفته تا معاونت زیارت استانداری، از شهرداری مشهد گرفته تا اداره کل گردشگری خراسان رضوی و بیش از یکصد سازمان و نهاد فعال دیگر در استان، همه و همه به سمت و سوی توسعه ی کمی و کیفی خدمات، تسهیل و تسریع امدادرسانی ها و از همه مهمتر، تکریم زوار داخلی و خارجی حضرت امام رضا علیه السلام ....
چرا حجت الاسلام و المسلمین احمد مروی؟: به دلیل نگاه معرفت افزا و تعمیق دهنده به مقوله ی زائر و زیارت مادامی که «آستان قدس رضوی»، همایشی چند روزه یا کنگره ای بسیار گسترده در سطح بین المللی و با ده ها و صدها میهمان تراز اول خارجی از پنج قاره دنیا در مشهد برگزار می کند که اگر همین برنامه توسط دولت می خواست برگزار شود، می بایست دست کم چند وزارت خانه ی دولتی درگیر آن شوند، یا آن چنان در خدمات رسانی همه جانبه به راهپیمایان حماسه ی میلیونی اربعین حسینی در غرب کشور از مرز مهران و شلمچه گرفته تا مسیر 80 کیلومتری میان نجف تا کربلا در عراق، قوی و باشکوه عمل می کند و با فاصله ی کوتاهی، همین خدمات در شرق کشور، به زوار پیاده پاکستانی از مرز میرجاوه در سیستان و بلوچستان و زوار پیاده افغانستانی در مرز دوغارون و در تمام طول مسیر به مشهد در دهه آخر صفر هر سال ارائه می شود که انسان می ماند با این کارنامه ی عظیم، به راستی چطور و چگونه می توان ارگان یا نهاد و شخص دیگری را فعال ترین چهره این حوزه نامید؟..
شاخص ترین چهره: حجت الاسلام والمسلمین احمد مروی تولیت آستان قدس رضوی
فعالترین چهره: سید محمد جواد هاشمی نژاد مدیر اداره امور زائران غیر ایرانی آستان قدس رضوی و مدیرکل بنیاد هابیلیان کشور، فعال فرهنگی و رسانه ای
فعالترین ارگان: اداره ی زائران غیر ایرانی آستان قدس رضوی به دلیل تغییر سریع رویکرد فعالیت ها از محیط آنالوگ به سمت فضای سایبری و آنلاین بویژه در دوران پسا کرونا
پیشنهاد: انتخاب یک متولی واحد و هم افزا برای مقوله ی «زائر و زیارت»که متأسفانه بر اساس رسوب یک تصور غلط و کهن تقسیم متولیان زائران اعم از ایرانی و غیر ایرانی به فضای ...
آسیب شناسی: نبود یا کمبود یک پنجره واحد تصمیم سازی و یکپارچه سازی مراکز تصمیم گیری که متأسفانه دیرزمانی است بر اثر رسوب یک تصور غلط و کهن تقسیم متولیان زائران ..
پیشنهاد: انتخاب یک متولی واحد و هم افزا برای مقوله ی «زائر و زیارت»و یکپارچه سازی مراکز تصمیم گیری که متأسفانه دیرزمانی است بر اثر رسوب یک تصور غلط و کهن تقسیم متولیان زائران اعم از ایرانی و غیر ایرانی به فضای «داخل حرم رضوی» و فضای «بیرون حرم رضوی» - جا مانده از میراث تولیت اسبق - همچنان می تازد!
همچنین وجود کمافی السابق مراکز تصمیم گیری متعدد و نبود یک مدیریت واحد هماهنگ در اتمسفر «زیارت» در شهر و استان، همچنان ذهن و روح دغدغه داران تعالی، معرفت افزایی و عمق بخشی به مقوله ی زیارت را آزار می دهد. بپذیریم که اساساً در دوران چهل ساله ی دوم انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، دیگر مدیریت های جزیره ای و پراکنده و ناهماهنگ با یکدیگر، شایسته ی هیچ حوزه ای از جمله ساحت خطیر «زائر و زیارت» و به قول امروزی ها، گردشگری دینی نیست!
هرچند بحث اساسی «زیارت» در این نوشتار، ذیل تمجید از «آستان قدس رضوی» به عنوان متولی اول «زائر و زیارت» در استان و بلکه کشور صورت می گیرد، اما بدیهی است که مقوله ی «زیارت» و زائر، آن قدر وسیع و گسترده است که ریشه و شاخ و برگ آن بر سر سایر ارگان ها از جمله استانداری، شهرداری، اداره کل گردشگری و حتی بر سر دولت فخیمه هم سایه افکنده است، لذا هیچ استبعادی ندارد اگر بحث زیارت در این مقال، به مرزهایی فراتر از محدوده ی «آستان قدس رضوی» کشیده شود.
اکنون با این مقدمه بهتر می توان ادعا کرد و به صراحت اذعان داشت که به راستی در بحث «زائر و زیارت» نه در شهر و استان ما بلکه در کل کشور، اساساً متولی واحد و جامع و فراسازمانی وجود ندارد تا بر هندسه ی عملکرد و نظام اجرایی سازمان های ذیربط نظارت کند و ارزشیابی که اگر چنین بود، سال ها شاهد این همه موازی کاری های ناهماهنگ و غیر هم افزا - که صددرصد مخرب اند و همیشه باعث هرز رفتن امکانات و منابع شدده اند نمی بودیم!
اگر باور این واقعیت همچنان برای مان سخت می آید، کافیست به این چند مثال ساده اما پر از ابهام در تعریف و قرائت مان از «زائر و زیارت» توجه کنیم: به عنوان نمونه، شهرداری مشهد همچنان مسافران شهر و استان را به طور عام «گردشگر» می داند و به همین دلیل، تابلوی دکه ی «راهنمای زائر» را پایین می آورد، اما برخی دیگر مسافران مشهد الرضا را به درستی «زائر» می دانند! عده ای زائران را «توریست مذهبی» می نامند، اما برخی دیگر به درستی «زائر غیر ایرانی»؛
یا متولیان حوزه ی گردشگری در شهرداری مشهد تا چندی پیش معتقد بودند - و چه بسا همچنان نیز بر این عقیده استوار باشند - که در اکثر کلان شهرهای گردشگر پذیر دنیا، این شهرداری ها هستند که متولی اول حوزه ی گردشگری شهر به حساب می آیند و تا حدودی هم درست می گویند! لذا معقدند وقتی ما می توانیم به مدد امکانات، توانمندی ها و تجارب خود، به خوبی از بس کلیه ی مباحث مدیریتی و اجرایی بحث گردشگری شهر - چه گردشگر مذهبی اعم از زوار داخلی و خارجی و چه گردشگر غیر مذهبی اعم از سیاحتی و سلامت و... - برآییم، چرا مثلاً اداره کل گردشگری استان، مدیریت ارشد و کامل این امر را در مشهد به ما نمی سپارد؟ که اگر چنین کند، می تواند تمام توان و ظرفیتش را متمرکز در امر توسعه ی وظایفش در سایر نقاط استان مانند بوم گردی ها و... نماید؟!
کوتاه سخن، اگر این حوزه متولی واحدی می داشت، هیچ موقع بودجه ی «زیارت» آن هم برای سه استان زائر پذیر خراسان رضوی، قم و فارس، متأسفانه عدد و رقم باورنکردنی و بلکه مضحک 18 میلیارد تومان نمی شد که همان هم معلوم نیست پرداخت بشود یا نشود؟! یا ساختار «معاون زیارت» در استانداری، 41 سال پیش می بایست تصویب می شد، نه 31 سال پس از پیروزی انقلاب که تا همین چند وقت پیش، همان حکم هم در حد یک «سرپرست» بود !
یا مادامی که «شورای اسلامی شهر مشهد» در مصوبه ای ظالمانه، عوارض یورویی هم به «ورود به مشهد» و هم به «درمان و سلامت» زوار می بندد که به لطف دخالت به جای استاندار وقت، باطل شد؛ یا مادامی که بیمارستان فوق تخصصی رضوی، دیر زمانی پیش در وانفسای سقوط ارزش ریال، متأسفانه در فکر دریافت هزینه درمان زوار خارجی به «دلار» بود، در حالی که همان ایام، تولیت وقت آستان قدس رضوی، به درستی بر کاهش هزینه های زیارت و سفر به مشهد و حواشی آن از جمله درمان و سلامت تأکید داشتند و تولیت کنونی نیز بر این نظر استوارند؟ چطور می توان در برابر این همه پراکندگی و تعارض سیاست ها و تصمیم ها، امید به اصلاح هرم مدیریتی و ساختار زیارت در زائرپذیرترین استان و شهر کشور داشت؟
سخن پایانی آن که هیچ پیشنهادی، مؤثرتر و پایدارتر از ایجاد یک قرارگاه، یک ستاد ویژه، یا دست کم یک سامانه ی یکپارچه و هوشمند برای هم افزایی تمامی پتانسیل های مقوله ی زیارت و زائر در سطح ملی و استانی خاصه توجه ویژه به رویکرد «بین المللی» و زوار غیر ایرانی حریم رضوی در حوزه زیارت نیست و نمی تواند به رونق دیپلماسی دینی کمک کند! ...
آسیب شناسی: نبود یا کمبود یک پنجره واحد تصمیم سازی و یکپارچه فناوریک به منظور فعال سازی، مونیتورینگ و هدایت تمامی ظرفیت های مغفول و خاموش حوزه ی زیارت، زائر و گردشگری دینی استان و هم افزایی همه ی دستگاه ها و نهادهای ذیربط از آستان قدس رضوی گرفته تا معاونت زیارت استانداری، از شهرداری مشهد گرفته تا اداره کل گردشگری خراسان رضوی و بیش از یکصد سازمان و نهاد فعال دیگر در استان، همه و همه به سمت و سوی توسعه ی کمی و کیفی خدمات، تسهیل و تسریع امدادرسانی ها و از همه مهمتر، تکریم زوار داخلی و خارجی حضرت امام رضا علیه السلام ....
چرا حجت الاسلام و المسلمین احمد مروی؟: به دلیل نگاه معرفت افزا و تعمیق دهنده به مقوله ی زائر و زیارت مادامی که «آستان قدس رضوی»، همایشی چند روزه یا کنگره ای بسیار گسترده در سطح بین المللی و با ده ها و صدها میهمان تراز اول خارجی از پنج قاره دنیا در مشهد برگزار می کند که اگر همین برنامه توسط دولت می خواست برگزار شود، می بایست دست کم چند وزارت خانه ی دولتی درگیر آن شوند، یا آن چنان در خدمات رسانی همه جانبه به راهپیمایان حماسه ی میلیونی اربعین حسینی در غرب کشور از مرز مهران و شلمچه گرفته تا مسیر 80 کیلومتری میان نجف تا کربلا در عراق، قوی و باشکوه عمل می کند و با فاصله ی کوتاهی، همین خدمات در شرق کشور، به زوار پیاده پاکستانی از مرز میرجاوه در سیستان و بلوچستان و زوار پیاده افغانستانی در مرز دوغارون و در تمام طول مسیر به مشهد در دهه آخر صفر هر سال ارائه می شود که انسان می ماند با این کارنامه ی عظیم، به راستی چطور و چگونه می توان ارگان یا نهاد و شخص دیگری را فعال ترین چهره این حوزه نامید؟..
نویسنده : عبدالرضا زرگری
«اندیشکده‌ی علمی مدیریت اسوه» تشکلی است سازمان یافته، دانش‌بنیان و پژوهش محور و زیر نظر «وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» که فعالیت ابتدایی خود را از سال ۱۳۸۳ در قالب «مرکز مطالعات، تحقیقات و آموزش شهر اسوه» آغاز کرد. اولین اقدام علمی ـ پژوهشی این اندیشکده، انتشار کتاب «طرح تحقیقاتی شهر اسوه، گامی به سوی مدینه‌ی سعادت» بود که توسط یک گروه ۱۲ نفره متشکل از پژوهشگران و اساتید مجرب حوزه و دانشگاه در شش بحش و در سال ۱۳۸۴ منتشر گردید.
